DIỄN VIÊN “KHÔNG AN PHẬN” CHU NHẤT VI
Chu Nhất Vi quả thật là một diễn viên không “an phận”. Anh muốn tìm hiểu đến từng ngóc ngách của nghề nghiệp này. Không chỉ muốn hiểu về công việc của người diễn viên, anh còn muốn tìm hiểu về ánh sáng, thiết kế và quay phim. “Tôi là người muốn thấy được toàn cảnh. Ít nhất là tôi muốn hiểu được công việc của mọi người, cương vị của họ như thế nào. Hiểu được rồi, tôi sẽ biết mình nên làm gì, mọi người cùng nhau hợp tác để làm tốt công việc”. Sự “không an phận” này của anh một phần là do tính cách, một phần là do kinh nghiệm trước kia. Trong gần hai năm sau khi Chu Nhất Vi tốt nghiệp Học viện điện ảnh Bắc Kinh, anh tham gia rất nhiều vai diễn quần chúng, thậm chí chạy cả việc vặt, “làm tất cả mọi việc vặt trong tổ quay như đẩy máy, giữ cột, rồi tham gia tiểu phẩm, lồng tiếng, cái gì kiếm ra tiền thì đều làm cả”. Rất nhiều người ấn tượng với vai diễn Đinh Tu của anh trong “Tú Xuân Đao”. Trong phim, Đinh Tu một thân áo vải thô ráp, khật khưỡng cao ngạo với búi tóc lơi nhẹ. Tay cầm đao chu du giang hồ, chỉ nhờ một câu thoại “Phải thêm tiền!” mà khiến cho nhân vật nổi bật được mọi người biết đến. Nhưng mấy ai biết nguồn gốc của câu thoại đó là từ chính kinh nghiệm bản thân anh. Năm đó, không có phim để quay, tình hình tương đối khó khăn, mọi người cùng tưởng tượng, nếu tương lai thực sự có thể nổi tiếng, sẽ thật khó gọi nhau ra ăn uống, nếu có ai muốn tôi làm gì, đều sẽ phải thêm tiền. Tựa như trong “Bá Vương Biệt Cơ”, chỉ một câu nói đùa mà khiến Chu Nhất Vi ghi nhớ hơn mười năm trời, về sau lại có thể áp dụng lên vai tên Đinh Tu. Tên lưu manh Đinh Tu khi nhận lời giết huynh đệ mình, rít qua kẽ răng ba chữ “Phải thêm tiền!”. Chuẩn mực!
TÔI CHÍNH LÀ ĐINH TU
Chu Nhất Vi dường như đặc biệt thiên vị vai diễn Đinh Tu. Anh thậm chí còn viết kịch bản “Đinh Tu Truyện”. Vì sao anh lại chọn Đinh Tu? Lý do đầu tiên là vì Chu Nhất Vi rất hứng thú đến những năm cuối triều đại nhà Minh.
“Những năm cuối thời nhà Minh đầy rẫy những biến cố, vương triều thay đổi, những kẻ trục lợi soán vị những nhóm lợi ích. Sự phân chia lợi ích lan rộng đến tất cả các tầng lớp xã hội tạo nên một thời đại nhiễu nhương, trong thời đại nhiễu nhương nhất định sẽ có nhiều câu chuyện”.
Bên cạnh câu chuyện thời đại, Chu Nhất Vi cũng bị hấp dẫn bởi thiết lập nhân vật Đinh Tu, một nhân vật tài giỏi mạnh mẽ, không bị trói buộc bởi thời đại. Mọi người thường nói thời đại là một hạt cát rơi trên vai người, có thể là một mảnh sa mạc hay là một ngọn núi. Sự xuất hiện của Đinh Tu vượt quá sự kiểm soát của quy luật, biến ngọn núi thành cát sa mạc. Ai mà không muốn được sống tự do, phóng khoáng như Đinh Tu?
Chu Nhất Vi từng nhắc qua tại một phỏng vấn khác: “Tôi dường như cũng muốn được sống như Đinh Tu. Nhưng có hai vấn đề: Một là, liệu có được hay không? Hai là, nếu được, vậy khi gặp khốn cảnh sẽ đối diện như thế nào? Sự thật thì có người nào có thể biến ngọn núi thành hạt cát? Đinh Tu cùng lắm chỉ sở hữu năng lực hơn người một chút mà thôi. Tôi muốn dùng một nhân vật hư cấu để kể về câu chuyện đằng sau thời đại, cùng thảo luận về lựa chọn của con người trong bối cảnh lịch sử đó và liệu họ có cơ hội được lựa chọn hay không?”.
Khi nhắc đến điều này, ánh mắt anh sáng lấp lánh. Sự hiểu biết của anh, lý giải của anh về nhân vật đã vượt xa phương diện biểu diễn nghệ thuật. Chu Nhất Vi khi nói về những giá trị văn hóa, những khía cạnh triết học sâu rộng, lông mày anh cong lên thể hiện sự sâu sắc của một người Tứ Xuyên. Có người mường tượng Chu Nhất Vi là “một diễn viên tựa triết gia chính thống phi chủ lưu”. Đối với điều này, Chu Nhất Vi nói: Phiền bạn hãy viết là “Tôi thật sự không biết là ai đặt cho tôi biệt danh này”. Nhưng điều này vốn không quan trọng, dẫu sao anh vẫn dùng cách thức riêng của mình và chính cuộc sống của mình để lý giải nhân vật.
MỖI NHÂN VẬT ĐỀU TỎA RA ÁNH SÁNG RIÊNG
Là một diễn viên, anh phải xử lý nhiều kiểu nhân vật, liên tục hoán đổi giữa những câu chuyện và cuộc sống khác nhau, phải biểu đạt trạng thái cảm xúc buồn vui của nhân vật, xây dựng thế giới nội tâm của họ: lúc thì lấp lánh ánh hào quang, lúc thì sắc xuân tràn đầy, lúc lại ảm đạm u tịch. Diễn viên phải mở lòng, nhập tâm hoàn toàn vào nhân vật, thậm chí vô số lần phải rũ bỏ bản thân, khiêu chiến với nỗi sợ trong lòng, đập bỏ hình tượng để tái tạo nên một cuộc sống mới…
Mỗi vai diễn đều có ý nghĩa khác nhau với người diễn viên, và trong mắt Chu Nhất Vi, mỗi nhân vật của anh đều tràn ngập ánh sáng. Nếu hỏi anh nhân vật nào khắc sâu trong tâm khảm anh nhất, bạn sẽ nhận được đáp án như thế này: “Tôi thích Thạc Phong Hòa Diệp trong “Hải Thượng Mục Vân Ký”, hắn ta là đại diện cho chữ “lạnh”, trên vai gánh vác cả sứ mệnh. Tôi cũng thích biểu hiện của Đinh Tu trong “Tú Xuân Đao”, hắn ta ẩn mình, thái độ bất cần mải miết theo đuổi tự do. Hay nhân vật sỹ quan trong “Kiến Quốc Đại Nghiệp”, thân mang trọng trách với bi kịch không thể xoay chuyển, là cảm giác định mệnh, cũng là nhân vật tôi yêu thích…” .
Chu Nhất Vi đối với mỗi nhân vật đều thuộc như lòng bàn tay. Đâu chỉ là diễn xuất, anh đã biến mình thành nhân vật, cảm nhận niềm vui và nỗi đau của họ. “Kỳ thực thì mỗi nhân vật đều có bóng dáng của bản thân, đôi khi những điều nhân vật nói cũng chính là những điều tôi muốn biểu đạt, tôi và nhân vật có sự cộng hưởng sâu sắc, đôi khi lại là chính tôi mượn nhân vật để biểu đạt điều bản thân muốn nói”.
Nhìn lại những tác phẩm của Chu Nhất Vi thời gian qua, tuy nhân vật đa dạng với những biểu đạt phong phú, nhưng luôn có một cảm giác không nói thành lời, chính là sự “man kình” độc đáo của riêng Chu Nhất Vi. Chu Nhất Vi từ chối bình luận, liệu điều này là tốt hay không tốt: Đây là yếu tố khá mơ hồ, không chắc chắn, “Đôi khi diễn xuất là lúc chúng tôi hoàn toàn “đổi mặt”, biến mình thành người khác, nhưng cũng có những lúc cái khán giả muốn xem chính là những hình tượng và cá tính cụ thể của cá nhân.
Cũng như khi khán giả đến Lê Viên xem kịch, cũng dựa vào sự am hiểu của bản thân mà quyết định sẽ xem gì, là tư thái hay hát biến điệu.” Bên trong và bên ngoài tác phẩm, thực thực hư hư, diễn viên nhào nặn từng nhân vật, còn nhân vật cũng đang khắc tạc và rèn luyện người diễn viên. Trong sự phân tích của Chu Nhất Vi, không có vai diễn nào là đơn sắc, họ đều gánh trên vai trách nhiệm của thời đại hay chịu trải nghiệm của định mệnh. Càng tìm hiểu sâu nhân vật, nhân vật càng khắc sâu vào lòng anh. Là nhân vật hay là chính bản thân anh. Sự hòa nhập và đồng điệu cùng nhân vật, vô hình chung cũng khiến anh hạnh phúc như khi gặp lại cố nhân.
Chu Nhất Vi còn nhớ giáo sư Học Viện Điện Ảnh Bắc Kinh từng nói thế này: Nghề diễn là một nghề cô độc giữa đám đông. Không phải ám chỉ tới tính cách hay tâm lý cô độc, mà là nói tới đặc tính của nghề diễn viên. Nếu biết tương lai tồi tệ như vậy, liệu bạn có còn muốn khởi đầu?
Gần đây, Chu Nhất Vi tham gia vở kịch “Chẩm Đầu Nhân”. Trước đó anh từng xem qua vở kịch này và hoàn toàn bị tác phẩm thu hút. Từ cấu tứ nội dung đến cách dẫn dắt câu chuyện, cũng như ngôn ngữ thể hiện, đó chính là hình ảnh của anh trước công chúng. Tôi thích cô độc. Thử thách lớn nhất chính là, người diễn viên dưới sự chú ý của công chúng hoàn thành tác phẩm, và khán giả chỉ nên thấy được hình ảnh của một người. Nếu phải diễn ở ngoài đường phố, trước đám đông khán giả xung quanh, người diễn viên quan trọng nhất là phải vượt qua được mọi chướng ngại để hoàn thành trọn vẹn phần biểu diễn. Nếu ở một nơi không có khán giả, cũng có hàng tá, thậm chí hàng trăm nhân viên hướng mắt xem. Đối với Chu Nhất Vi, công việc này không khác mấy với xiếc đi dây, phải hoàn thành dưới sự quan sát của khán giả phía dưới.
Martin MacDonald, tác giả của vở kịch “Chẩm Đầu Nhân” dùng thủ pháp “hài kịch đen” để tường thuật lại câu chuyện vừa hài hước vừa đau buồn, Chu Nhất Vi còn cảm nhận được tầng ý nghĩa khác của câu chuyện: “Tôi thấy chúng ta cần thảo luận một vấn đề: Khi biết tương lai sẽ rất tồi tệ, liệu bạn có sẵn sàng khởi đầu? Thú vị phải không?” Đối với câu hỏi này, bản thân Chu Nhất Vi không có câu trả lời, “Tôi không biết tác giả Martin có những dự đoán thế nào, nhưng sau khi đọc cuốn sách, tôi nghĩ đây chính là một mệnh đề được đặt ra cho khán giả, cả vở kịch chỉ là một lời giới thiệu, phần còn lại chính là để cho khán giả tự mình đánh giá, tự mình lý giải.
Chu Nhất Vi nói, tố chất căn bản của diễn viên là có khả năng thích ứng với sự cô độc giữa đám đông, đảm bảo khoảng cách với đám đông một cách hợp lý cũng là điều tất yếu. “Diễn viên cần phải có sự bảo thủ riêng và không gian riêng, không được quá phô bày bản thân. Đương nhiên, tôi không có ý nói chia sẻ thì không tốt. Chỉ là chấp nhận nó. Nếu bạn đi đến nơi mà mọi người đều biết bạn, bạn cũng không thể sống hay trải nghiệm thoải mái như người bình thường. Một khoảng thời gian dài sau đó, sẽ thật sự rất khó biểu đạt cảm xúc thật sự, bởi vì có nhiều mảnh cảm xúc cần sự nhạy cảm tuyệt đối của diễn viên mới có thể nắm bắt được, rồi lắp ghép lại để thành hình dạng, để có màu cụ thể, để có biểu cảm nhất định…”.
Chu Nhất Vi có những nguyên tắc riêng về nghề nghiệp, là một diễn viên nhận thức rất rõ được bản thân. Với Chu Nhất Vi mà nói, tựa hồ như không có gì là đáp án rõ ràng. Anh vẫn đang khám phá ranh giới của nghề nghiệp và khả năng bản thân. Ngoài viết “Đinh Tu Truyện”, anh còn ấp ủ ba dự án phim khác. Khi hỏi anh về yêu cầu bản thân với vai diễn, anh chỉ nói “một vai diễn tốt”. Thế nào là vai diễn tốt, anh nói, “Đây là vấn đề khác biệt về quan điểm, không có tiêu chuẩn cụ thể…”
Thời đại thay đổi không ngừng, làm gì có gì cụ thể được. Anh ấy như một bậc trí giả, sở hữu những suy nghĩ vượt bậc và sáng suốt. Anh ấy có những niềm tin nhất định tuy nhiên cũng có những suy nghĩ tùy ý không cụ thể. Giữa sự chắc chắn và những hoài nghi, anh ấy luôn giữ cho mình sự thông suốt sâu sắc. Chu Nhất Vi lựa chọn giữ khoảng cách phù hợp. Đôi khi anh dừng lại rồi nghỉ ngơi. Mọi thứ đều không chắc chắn. Tùy thuộc tâm trạng và cảm xúc lúc đó mà làm. Anh thích giữa đêm ngồi đọc sách, thỉnh thoảng còn nghe được tiếng chim líu lo buổi sớm mai. “Đã quen rồi, tôi thấy vào thời điểm đó, con người tĩnh lặng hơn, tập trung hơn, vào thời điểm đó, ta có thể học, có thể đọc, có thể xem phim…”